Aspekt szeroko pojętego bezpieczeństwa osobom przebywającym  w kościele jako „budynku” można rozpatrywać wielowątkowo. Na pewno będziemy mówić o bezpieczeństwie w ujęciu ustawy Prawo budowlane[i] mając na myśli spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych, czyli między innymi bezpieczeństwo konstrukcji, bezpieczeństwo pożarowe, bezpieczeństwo użytkowania i dostępności, zapewnienie niezbędnych warunków do korzystania z kościoła, warunki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia osób w nim przebywających.

Kolejny aspekt to bezpieczeństwo w ujęciu ustawy o ochronie przeciwpożarowej[ii]. Myśląc o obowiązkach właściciela, zarządcy lub użytkownika (administratora) w zakresie zapewnienia ochrony przeciwpożarowej, w którym to zakresie jest on zobowiązany[iii]:

1. przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,
2. wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,
3. zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
4. zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji,
5. przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej;
6. zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,
7. ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

 

Następny aspekt omawianego bezpieczeństwa to wynikające z ustawy Kodeks pracy[iv] obowiązki pracodawcy w stosunku do zatrudnianych osób, z których w tym zakresie najważniejsze to:

1. zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
2. organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
3. zapewnić przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
4. reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,
5. przekazywać pracownikom informacje o:

• zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,
• działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń,
• pracownikach wyznaczonych do:

1. udzielania pierwszej pomocy,
2. wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.

 

Wiele kościołów to obiekty zabytkowe stanowiące dziedzictwo kulturowe, więc kolejne obowiązki w zakresie zapewnienia ich bezpieczeństwa wynikają z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[v].

W ujęciu wyżej wspomnianych, a także wielu nie cytowanych aktów prawnych, najważniejszym aspektem bezpieczeństwa jest bezpieczeństwo osób przebywających w kościołach. Ostatnio w mojej parafii ksiądz proboszcz przedstawił wynik liczenia parafian uczęszczających na niedzielną Mszę Świętą. Jako że od wielu lat zajmuję się bezpieczeństwem, natychmiast przeprowadziłem szybkie działanie matematyczne dzieląc podaną liczbę przez ilość niedzielnych mszy i otrzymałem statystyczną ilość osób przebywających w kościele podczas każdej Mszy Świętej.

Faktem jest, że ilość ewakuacji osób przebywających w kościołach w ostatnich kilkudziesięciu latach w Polsce była znikoma, gdyż zagrożenia w postaci pożaru pojawiają się najczęściej w pustych świątyniach, w godzinach późnowieczornych i nocnych, to jednak aspektu ewakuacji z różnych powodów pominąć się nie da. A wierni w razie wystąpienia zagrożenia powinni ewakuować się szybko bezpiecznie – a zapewnienie tego bezpieczeństwa jest jednym z obowiązków proboszcza.

Wierni opuszczając świątynię po każdej Mszy Świętej tłoczą się w drzwiach wejściowych, starając się zachować powagę miejsca i chwili chcą jednak jak najszybciej dotrzeć do samochodu (lub rowera) by jako jedni z pierwszych wyjechać z parafialnego parkingu i nie stać w korkach. Czy zastanawialiśmy się  w jaki sposób wierni opuszczać będą świątynię w sytuacji zagrożenia? Czy szerokość drzwi wejściowych zapewni bezpieczną ewakuację? Czy po wyjściu (ewakuacji) z kościoła wierni nie wejdą na ruchliwą ulicę wprost pod przejeżdżające samochody? Czy miejsce wyznaczone na zbiórkę po ewakuacji (jeżeli takowe zostało wyznaczone) jest wystarczająco duże, aby wszystkie osoby mogły się tam pomieścić, aby rodziny mogły się „odnaleźć”? Czy przebywający na plebanii księża-emeryci są w stanie sami bezpiecznie opuścić pomieszczenia? Czy przebywający za klauzurą ojcowie i siostry będą prawidłowo i szybko poinformowani o zagrożeniu i będą mogli bezpiecznie opuścić zajmowane pomieszczenia?

Kolejny element to wezwanie „pomocy” – profesjonalnych służb ratowniczych - zadaniem których jest niesienie pomocy w sytuacjach zagrożenia: Policji, Pogotowia Ratunkowego i Straży Pożarnej. Abstrahując od rodzaju występującego zagrożenia należy przeanalizować możliwość dojazdu służb ratowniczych do świątyni – wjazd na wewnętrzy dziedziniec klasztoru, przejazd przez bramę kościelną, pokonanie często dużej ilości schodów, bezpieczny wjazd na wzniesienie, skuteczny dojazd drogą pożarową mimo parkujących na niej samochodów parafian. Zapewnienie dojazdu to kolejny obowiązek proboszcza.

I jeszcze jeden element: działania ratownicze. Czy przy kościele są hydranty? Czy w hydrantach jest wystarczająca ilość wody (wydajność i ciśnienie) do gaszenia pożaru? Czy strażacy bez problemu i szybko znajdą te hydranty kierując się właściwym oznakowaniem? Czy zapewniony jest dostęp dla strażaków do wszystkich pomieszczeń, także do piwnic, na strych, na chór oraz na wieżę kościoła? Czy w przypadku konieczności wejścia ratowników za klauzurę jest jasne do czyich obowiązków należy zdjęcie klauzury? Czy wystąpienie zagrożenia jest wystarczającym powodem do opuszczenia klauzury?

Analizując bezpieczeństwo w kościołach nie sposób zapomnieć o innych należących do parafii obiektach jakimi oprócz świątyni i plebani są pozostałe budynki pomocnicze, gospodarcze, magazynowe i użyteczności publicznej. Nie należy zapominać także o specyficznych obiektach jakimi są domy rekolekcyjne, seminaria, klasztory, domy zakonne, sale katechetyczne, sale koncertowe i wykładowe, muzea, ogrody klasztorne i inne.

Podejmując działania w zakresie spełnienia wszystkich wymagań w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa powinniśmy znaleźć odpowiedzi na wiele pytań, z których część już zadałem. Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa w administrowanych obiektach rozpocząć należy od dokładnej analizy obiektów, stawianych wymagań prawnych oraz możliwości ich spełnienia (gdyż szczególnie w przypadku wiekowych obiektów nie wszystkie wymagania są możliwe do zrealizowania).

Należy także określić priorytety podejmowanych działań, mając na uwadze fakt, ze działania organizacyjne są mniej kosztowne od zagadnień technicznych, wymagających nierzadko dużych nakładów  finansowych.

Podejmując temat zapewnienia bezpieczeństwa nie sposób nie wspomnieć o sankcjach karnych za nieprzestrzeganie przepisów w tym zakresie – wyłącznie w celu uświadomienia odpowiedzialności. Otóż Artykuł 163. Kodeksu karnego[vi] mówi: „§ 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:

1. 1. pożaru,
   2. zawalenia się budowli, zalewu albo obsunięcia się ziemi, skał lub śniegu,
   3. eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo innego gwałtownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących, duszących lub parzących,
   4. gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizującego,

podlega karze pozbawienia wolności [...]”.

Uzupełnieniem powyższej sankcji jest Kodeks wykroczeń[vii], w którym w artykułach 82, 82a i 83 przedstawiono sankcje karne za niewykonywanie obowiązków przeciwpożarowych, niedopełnienie obowiązków w razie powstania pożaru i nieostrożne obchodzenie się z materiałami wybuchowymi.

Proboszcz – administrator dóbr należących do Kościoła - jest odpowiedzialny za zapewnienie bezpieczeństwa osobom przebywającym we wspomnianych obiektach i na terenach, osobom pracującym w tych miejscach, zapewnić bezpieczeństwo i utrzymanie samym obiektom oraz ich otoczeniu, w tym sąsiadom. Na wszystkie postawione powyżej pytania należy znaleźć odpowiedź – prawidłową, czyli zgodną z wymaganiami cytowanych na wstępie przepisów. Przecież pomimo, że zagrożenia w kościołach występują stosunkowo rzadko, to nie da się wykluczyć sytuacji wystąpienia zagrożenia. I tak jak każdego dnia powinniśmy być przygotowani na spotkanie ze Świętym Piotrem oczekującym na nas u bram Raju, tak każdego dnia każdy administrator dóbr kościelnych powinien być przygotowany na pojawienie się zagrożenia. Bo wtedy może być za późno na wzywanie Świętego Floriana, który z pewnością przyśle z pomocą swoich rycerzy, lecz występujące straty mogą okazać się nie do naprawienia.

 

mgr inż. poż. Krzysztof T. Kociołek

 

---

I. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 290 z późn. zm.).

II. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz. U.  z 2009 r. nr 178, poz. 1380 z późn. zm.).

III.  Art. 4.1. Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.

IV.  Ustawa z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 z późn. zm.)

V.  Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 z późn. zm.)

VI. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1137 z późn. zm.).

VII. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1094 z późn. zm.).

• Udostępnij

---